Quyền tác giả đang bị xâm phạm nghiêm trọng trong lĩnh vực
photocopy.
Ở Việt Nam, tình trạng vi phạm bản quyền, vi phạm quyền tác giả đang là một vấn
đề hết sức nhức nhối.
In phao thi từ sách giáo khoa để bán cho học
sinh, sinh viên, hành vi vi phạm điều 25 của luật sở hữu trí tuệ, phổ biến ở
các cửa hàng photocopy
Mặc dù pháp luật Việt Nam đã có các bộ luật để bảo vệ quyền lợi
cho tác giả, tuy nhiên hiện tượng các cá nhân, tập thể vô tình hoặc cố ý lợi
dụng những kẽ hở trong luật để chuộc lợi vẫn diễn ra phổ biến.Trong lĩnh vực in
ấn, xuất bản, dễ nhận thấy nhất là hiện tượng photocopy các ấn phẩm, tác phẩm,
sách in một cách tràn lan mà không được sự đồng ý của tác giả, rồi sử dụng vào mục
đích kinh doanh. Từ trước đến nay, chúng ta hầu như chỉ để tâm đến người sao
chép tác phẩm để sử dụng mà quên đi rằng chính những cửa hàng kinh doanh dịch
vụ photocopy mới là những người vi phạm bản quyền tác giả một cách chuyên
nghiệp.

Chỉ quan tâm photo mấy trang mấy bản
Để độc giả thấy được thực trạng phootocopy tài liệu tràn lan vi
phạm bản quyền, quyền, người viết đã mang theo 3 cuốn sách in có trang cảnh báo
bản quyền đến các cửa hàng photocopy. Mặc dù đã cố ý chỉ photo bìa sách, lời
nói đầu và trang cảnh báo bản quyền để người photocopy thấy, tuy nhiên,
tất cả các cửa hàng photocopy đều chỉ có chung một câu hỏi : “ Photo mấy bản
?”. Đây dường như là một thực trạng chung ở hầu khắp các cửa hàng kinh doanh
dịch vụ photocopy.
Ở các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh, số lượng cửa hàng
kinh doanh dịch vụ photocopy lên đến hàng nghìn. Các cửa hàng này tập trung chủ
yếu ở trước cổng các trường đại học, trường cấp hai cấp ba, gần các cơ
quan công sở. Khảo sát một vòng quanh nhiều trường Đại học trên địa bàn thành
phố Hà Nội, gần kề mỗi trường thường có khoảng 5 đến 6 cửa hàng kinh doanh dịch
vụ photocopy.
Tình trạng học sinh, sinh viên, giảng viên in sao tài liệu để học
tập nghiên cứu diễn ra tràn lan. Theo điểm a, đ khoản 1 Điều 25 Luật Sở hữu trí
tuệ hiện hành của Việt Nam quy định: “Các trường hợp sử dụng tác phẩm đã không
bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao.
a: Tự sao chép một bản nhằm mục đích phục vụ nghiên cứu học tập
của cá nhân
đ: Sao chép tác phẩm để lưu trữ thư viện với mục đích nghiên cứu.
Nếu xét theo điểm a, đ nói trên, tình trạnh học sinh, sinh viên
giảng viên...ra các cửa hàng photocopy để sao chép một bản một hoặc một phẩn
tác phẩm nhằm mục đích học tập nghiên cứu là không vi phạm luật Sở hữu trí tuệ.
Tuy nhiên trên thực tế, việc sinh viên, giảng viên photocopy nhiều
bản rồi phát cho các học viên, sinh viên khác diễn ra hàng ngày tại các cửa
hàng kinh doanh dịch vụ photocopy.
Ngược lại, chủ cửa hàng photocopy là người vi phạm thường xuyên
liên tục. Bởi họ là người trực tiếp thực hiện hành vi sao chép tác phẩm mà
không xin phép tác giả. Họ photocopy nhiều bản, với mục đích kinh doanh. Nhìn
bề ngoài, bấy lâu chúng ta chỉ nghĩ đơn thuần những người kinh doanh này chỉ
bán dịch vụ photocoy hay gọi là “sao chép thuê”. Nhưng trên thực tế, giá bán
bản sao photocopy được các chủ cửa hàng tính bằng tổng giá bán : dịch vụ
+ giấy + mực – những yếu tố để sản xuất ra bản sao tác phẩm. Như vậy, họ
là người đã xâm phạm bản quyền tác giả, vi phạm Luật sở hữu trí tuệ.
Tác giả là người thiệt thòi
Có lẽ từ trước đến nay, ngoài những vụ xử phạt in ấn, sao chép
giấy tờ giả, văn bằng giả thì hầu như chúng ta chưa thấy một tổ chức, cá nhân
nào kinh doanh dịch vụ photocopy bị xử phạt về hành vi xâm phạm bản quyền tác
giả. Nhưng nếu có mặt ở các cửa hàng photocoy, chúng ta sẽ thấy, hầu như cửa
hàng nào, ngày nào cũng vi phạm. Đặc biệt nhiều cửa hàng photocopy gần trường
học còn sao chép sẵn các cuốn giáo trình để bán cho học sinh, sinh viên ôn thi.
Luật Sở hữu trí tuệ Quy định tại điều 28 về hành vi xâm phạm quyền tác giả, trong đó đáng chú ý là khoản 10 đã đề cập đến
hành vi nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền đạt
tác phẩm đến công chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện kỹ thuật số mà
không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.
Nếu xét theo trường hợp cụ thể thì hành vi photocopy các tác phẩm
mà cụ thể là bản in, sách giáo khoa một cách tràn lan của các tập thể, cá nhân
kinh doanh dịch vụ photocopy là hành xâm phạm nghiêm trọng quyền tác giả.
Bởi họ chính là những người vi phạm một cách thường xuyên, liên tục, xâm phạm
đến bản quyền tác giả của chỉ một mà còn của nhiều người. Họ là những người cố
ý vi phạm bản quyền tác giả trong lĩnh vực kinh doanh để nhằm trục lợi.
Theo quy định của pháp luật, ngoài việc cần được sự cho phép của
tác giả thì họ cũng phải thực hiện nghĩa vụ trả tiền nhuận bút. Ngoài ra, việc
nhân bản, sao chép tác phẩm một cách tràn lan của những hộ kinh doanh này cũng
gây ảnh hưởng lớn đến việc phát hành, xuất bản tác phẩm của tác giả.
Trên thực tế, việc thực hiện luật Sở hữu trí tuệ để bảo vệ quyền tác giả ở nước ta khi đưa
vào áp dụng vẫn còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện kinh tế, xã hội của nước ta
còn khó khăn. Việc nhiều người dân chưa hiểu, chưa nắm hết nội dung của luật
nên nhiều trường hợp vi phạm luật mà không biết. Ngoài ra thủ tục đăng kí tác
quyền, bản quyền,...còn nhiều thủ tục rườm rà khiến nhiều tác giả cũng không
mặn mà với việc bảo vệ tác phẩm của mình. Thậm chí, chính nhiều tác giả cũng
chưa nắm hết được những nội dung cơ bản của Luật Sở hữu trí tuệ./.
Theo An Du